Zrozumieć związek umysłu i ciała. Jak wykorzystać niezwykłe moce układu pokarmowego?

Wszyscy uważamy, że układ pokarmowy służy jedynie trawieniu pożywienia. Wielu z nas nie zdaje sobie jednak sprawy z niesłychanie pozytywnego wpływu układu pokarmowego na nasze samopoczucie, rozumiane w wymiarze zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Można go wręcz porównać do skarbca pełnego korzyści dla naszego zdrowia, w tym układu odpornościowego. Tylko od nas zależy, czy będziemy umieli to wykorzystać.

Aby to zrozumieć, sprawdźmy najpierw co robi dla naszego ciała i umysłu, poza samym trawieniem pożywienia.

Układ pokarmowy pracuje dzień i noc, dbając o nasze zdrowie.

Zachodzi wzajemny związek pomiędzy zdrowiem fizycznym i psychicznym, który z kolei wynika z kondycji naszego żołądka, jelit i wątroby. Związek ten ma ogromny wpływ na nasze emocje.

  • To, jak działa układ pokarmowy, może nas zaskakiwać: system ten wykonuje ciężką pracę, dostarczając energii dla ciała i umysłu. Rozkładaskładniki pokarmowe takie jak białka, tłuszcze, węglowodany nacząsteczki, które są na tyle małe, aby organizm mógł je wchłonąć i wykorzystać do produkcji energii, wzrostu i odbudowy komórek. Ponadto umożliwia wchłanianie niezbędnych do funkcjonowania organizmu witamin, minerałów i wody.1.
  • W ścianie jelit znajduje się 500 milionów neuronów, które tworzą nasz „jelitowy układ nerwowy”, odpowiadający za utrzymanie naszej równowagi psychicznej, zmniejszenie stresu i niepokoju. Dlatego jelita często nazywamy „drugim mózgiem”.2
  • Połączenie jelito-mózg przebiega w obie strony, wzdłuż osi jelitowo-mózgowej. Źle funkcjonujące jelita mogą przesyłać nieprawidłowe sygnały do mózgu, a nieprawidłowo funkcjonujący mózg może przesyłać nieprawidłowe sygnały do jelit. Ból brzucha lub jelit może być zatem przyczyną lub skutkiem lęku, stresu a nawet depresji.3
  • Zdrowa mikrobiota jelitowa ma pozytywny wpływ na emocje: bakterie probiotyczne wytwarzają szereg neuroaktywnych związków, które pomagają regulować aktywność mózgu i mogą nawet łagodzić niepokój.4
  • Zaparcia również mogą mieć wpływ na ogólne samopoczucie. Dolegliwość ta dotyczy 23% ludności świata, a 70% osób nią dotkniętych twierdzi, że ma ona duży wpływ na jakość ich życia, ponieważ może powodować stany lękowe i zaburzenia nastroju.5,6

 

Jak, pracują poszczególne elementy układu pokarmowego, aby zapewnić nam dobrą kondycję fizyczną i psychiczną.

Jelita i emocje są jak droga dwukierunkowa.

  • Związek jelit z mózgiem i ich wzajemne oddziaływanie na siebie to powszechnie znany fakt.7
  • Serotonina - główny hormon wpływający na nastrój powstaje w 90% w jelitach, nie w głowie. Niski poziom serotoniny może przyczyniać się do stanów lękowych, depresji i innych zaburzeń zdrowia psychicznego.8,9
  • Badania pokazują, że zmiany składu bakterii w jelitach poprzez stosowanie określonej diety, mogą pomóc w leczeniu zaburzeń związanych ze stresem i zaburzeń związanych z rozwojem układu nerwowego, w tym autyzmu i nadpobudliwości.7
  • Stres może nie tylko wpływać na funkcjonowanie okrężnicy, która pełni ważną rolę pod koniec procesu trawienia i wypróżniania, ale również zmieniać skład mikrobioty w jelitach, w tym zmniejszać liczbę i skład potencjalnie dobroczynnych bakterii.10

Zdrowa mikrobiota jelitowa może wzmacniać nasz układ odpornościowy

  • Układ odpornościowy przewodu pokarmowego stanowi 70% całego naszego układu odpornościowego.11
  • Populacja mikroorganizmów zasiedlających nasze jelita jest jednym z najważniejszych czynników, zwiększających zdolność organizmu do walki z chorobami. Składa się ona z dziesiątek trylionów mikroorganizmów, których łączna waga wynosi nawet do 2 kilogramów.12
  • Mikroorganizmy żyjące w naszym ciele działają na dwa sposoby, aby utrzymać nas w zdrowiu: stymulują nasz układ odpornościowy, aby szybciej reagował na patogeny, które przedostają się do organizmu i atakują go, jednocześnie same walczą ze szkodliwymi mikrobami, próbującymi zasiedlić nasz przewód pokarmowy.13
  • Mikrobiota jelit może zatem mieć znaczenie dla reakcji organizmu na niektóre choroby, na przykład przeziębienie czy grypę, które mają wpływ na nasz układ odpornościowy. Aby chronić mikrobiotę w czasie zachorowań na grypę, należy stosować zrównoważoną dietę, bogatą w błonnik, która wzmacnia mikrobiotę i może pomóc jej w walce z chorobą.13

Zdrowa wątroba to klucz do witalności całego organizmu

  • Nasza wątroba pełni ponad 500 różnych ważnych funkcji dla organizmu.14
  • Jest to drugi co do wielkości organ naszego ciała, pracuje 24/7, pełniąc między innymi funkcje odtruwające, neutralizuje różne toksyny, w tym alkohol czy narkotyki.15, 16
  • Wątroba wykonuje wiele funkcji: magazynuje składniki odżywcze, które zapewniają energię całemu organizmowi, produkuje białka, metabolizuje leki i odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego.15

Co możemy zrobić, aby zapewnić sobie jak najlepszą kondycję naszego układu pokarmowego?

Odżywianie

  • To, co jemy, wpływa na to, jak się czujemy.
  • Zdrowie jelit opiera się na równowadze mikroorganizmów, które zasiedlają przewód pokarmowy. Dbałość o zdrowe jelita i utrzymanie właściwej równowagi mikrobioty mają zasadnicze znaczenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego, odporności i nie tylko. Wzbogacenie diety o sfermentowaną żywność i probiotyki jest jednym ze sposobów utrzymania jelit w dobrym stanie.17
  • Pokarmy o wysokiej zawartości błonnika i inne wspomagające rozwój mikrobioty jelitowej mogą wzmocnić układ odpornościowy w walce z przeziębieniami i grypą.17
  • Odwodnienie lub niski poziom błonnika mogą być przyczyną zaparć. Należy pamiętać o wypijaniu dostatecznej ilości płynów i wzbogaceniu diety w owoce i warzywa.18
  • Należy unikać sztucznych substancji słodzących i popularnych odżywek dla sportowców, ze względu na ich toksyczność dla mikroorganizmów jelitowych.19, 20

Umysł i ciało

  • Zachodzi oczywisty związek pomiędzy naszym samopoczuciem psychicznym a układem pokarmowym.
  • Regularne ćwiczenia fizyczne to sposób na poprawę sprawności zarówno umysłu, jak i ciała. Niosą one szereg dobroczynnych efektów dla układu pokarmowego. Ćwiczenia fizyczne mogą poprawić przepływ krwi, zmniejszyć stres, regulować wagę i przyspieszać metabolizm, co przekłada się na zdrowy, dobrze funkcjonujący układ pokarmowy.21
  • Ćwiczenia mogą wręcz łagodzić objawy chorób układu pokarmowego i zapobiegać zaparciom.22
  • Przestrzeganie regularnych godzin posiłków i snu może być pomocne w przeciwdziałaniu zaparciom.23
  • Medytacja może pomóc w łagodzeniu objawów zaburzeń jelitowych.24, 25
  • Ważna jest odpowiednia liczba godzin snu, ponieważ zaburzenia rytmu dobowego powodują zmianę mikrobioty jelitowej.26
  • Należy unikać palenia, nikotyna wpływa na mikrobiotę jelitową i zmienia jej skład. Może również przyczyniać się do rozwoju chorób jelit i układu pokarmowego.27

Niepokojące sygnały, jak je rozpoznać?

  • Należy zwracać uwagę na sygnały i objawy jakichkolwiek problemów ze strony układu pokarmowego.
  • To sposób, w jaki nasze ciało informuje nas że potrzebuje wsparcia
  • Im wcześniej wsłuchamy się w te sygnały, tym szybciej przywrócimy układ pokarmowy do formy.

Piśmiennictwo:

  1. NationalInstitute of Diabetes and Digestive and Kidney diseases https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/digestive-system-how-it-works?dkrd=hispt0609 dostęp maj 2020
  2. Gut J Anim Sci . 2012 Apr;90(4):1203-12
  3. Harvard Health Publishing  https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/the-gut-brain-connection
  4. Trends in neurosciences vol. 39,11 (2016): 763-781
  5. Gastroenterol Hepatol Bed Bench. 2011;4(3):159‐163.
  6. CHC Digestive Health Segmentation Survey, March-April 2018, US, Monitor Deloitte Analyses.
  7. National Center for Complementary and Integrative Health. https://nccih.nih.gov/news/events/IMlectures/gut-brain dostep maj 2020
  8. POST. MIKROBIOL., 2012, 51, 4, 243–256,
  9. Psychiatr. Pol. ONLINE FIRST Nr 91: 1–17
  10. Neurobiology of Stress, Volume 7, December 2017, Pages 124-136
  11. Allergy and the gastrointestinal system. Clin Exp Immunol. 2008;153 Suppl 1(Suppl 1):3‐6. doi:10.1111/j.1365-2249.2008.03713.x
  12. National Center for Complementary and Integrative Health https://www.nccih.nih.gov/news/events/4-fast-facts-about-the-gutbrain-connection dostep maj 2020
  13. Front. Immunol. 10:1551. doi: 10.3389/fimmu.2019.01551
  14. Dieta dla wątroby, Wydawnictwo Astrum, 2017: 6.
  15. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-budowa-i-funkcjedostęp maj 2020
  16. Inner body. Liver. Dr. Stephanie Curreli, MD, PhD https://www.innerbody.com/image_digeov/card10-new2.html dostep maj 2020
  17. Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 110-117
  18. World J Gastroenterol 2018 October 14; 24(38): 4297-4303
  19. Molecules 2018, 23, 2454; doi:10.3390/molecules23102454
  20. Nature. 2014 Oct 9;514(7521):181-6.
  21. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, tom 5, nr 3, 129–140
  22. Gut. 2014 Dec;63(12):1913-20
  23. World J Gastroenterol 2018 October 14; 24(38): 4297-4303
  24. PLoS One . 2015 Apr 30;10(4):e0123861.
  25. Very well health. Your gut’s effect on your mind Richard N. Fogoros, MD https://www.verywellhealth.com/guts-effect-on-mind-4154329
  26. PLoS One. 2014;9(5):e97500. Published 2014 May 21.
  27. Arch Microbiol . 2018 Jul;200(5):677-684. doi: 10.1007/s00203-018-1506-2.